دین از نگاه صوفیه

صوفیه همانند سایر آموزه­هایشان که مبتنی بر وجود جهانی ورای جهان ظاهر است، برای دین نیز ظاهر و باطن قائل­اند. از دید آنان ظاهر دین بدون باطن آن( معرفت شهودی) تنها پوسته­ای بی­ارزش است که صاحبش را به مقصد و مقصود نمی­رساند. در کلام دینی ایشان همواره ظاهر و باطن، اصول و احکام و نظر و عمل به هم آمیخته است. آنها معنای حقیقی دین را یقین شهودی و خدمت به خلق می­دانند و مخصوصا بر این جنبه­ی دوم( خلق) بیشتر تاکید می­کنند. در این نوشتار برآنیم که چهره­ی حقیقی دین و دین­داری را در نخستین متون نثر صوفیه نشان دهیم. برای انجام این پژوهش بر اقوال و آثار فارسی پنج تن از بزرگ­ترین عارفان قرون دوم تا پنجم هجری تکیه داشته­ایم: بایزید بسطامی، ابوالحسن خرقانی، ابوسعید ابوالخیر، امام محمد غزالی و عین­القضات همدانی.